Málefni venjulegs fólks á landsbyggðinni eru sjaldan birt í stærri fjölmiðlum á Íslandi. Einfaldlega vegna þess að í þeim vefmiðlum eða þeim örfáu prentuð blöðum sem fólk hefur aðgang að eru ekki birtar neinar “krítískar” greinar um bæjar og stjórnsýslumál eða umræða um málefni sem fólk er ekki sammála um. Fullt af tilkynningum og “fréttum um ekki neitt” birtast vissulega daglega og allt virðist á yfirborðinu vera í góðu lagi og auðvitað hafa stærri fjölmiðlar engan áhuga á að birtar fréttir um ekki neitt, en þeir eru svo sem ekkert sérstaklega duglegir eða áhugasamir um að afla sér frétta frá landsbyggðinni heldur.

Hér er ekkert að gerast, öll dýrin í skóginum eru vinir og allir eru sammála, eða hvað ?

En þegar maður er á kaffihúsi, í matarboðum eða bara í kaffipásu í vinnunni þá er fólk að tala um málefni dagsins og um það sem er á “bæjarlínunni” þessa stundina. En í dag getur maður virkilega spurt sjálfan sig hvaðan fréttirnar sem fólk er að tala um koma, sérstaklega í litlum bæjarfélögum út á landi. “Neiiiii, é dúdda mía, hvar heyrðurðu þetta ? Svarið er oftast: Las þetta á “Gróa á Leiti.is” eða “Skúli fúli” var að blogga um þetta og svo birti “Fúll á móti (öllu)” meira segja mynd af þessu á Facebook ! “ Guð minn almáttugur er þetta SATT ? Já, einmitt ER ÞETTA SATT ?

Það eru ekki margir sem hafa það fyrir atvinnu á landsbyggðinni að spyrja bæjarstjórann, nefndarformenn eða aðra ráðamenn spurninga, leita að sannleikanum og sjá til að hann sé birtur á þann hátt að almenningur geti byggt sér skoðanir sem byggja á áreiðanlegum heimildum.

Það er einnig mikilvægt að þeir sem gefa sig inní pólitísks störf hafi möguleika að útskýra sínar ákvarðanir án þess að vera rakaðir niður í kjaftasögum og ósannindum sem fer eins og eldur um sinu á bæjarlínunni og á Facebook. Allir virðast eiga “sannleikan” í dag, eða að minnsta kosti taka sér það bessaleyfi að birta: “Alternative news og alternative truth”

Hver vill svo sem bjóða sig fram í ábyrgðarstöður í nefndum og önnur lýðræðislega mikilvæg störf, eyða sínum frítíma í eitthvað sem maður fær bara skít og skömm fyrir og taka þá áhættu að fólk getir ekki gert greinarmun á lýðræðislegu sjálfboðastarfi og persónu.

Í dag er það þannig að þegar Gróa á Leiti.is er þegar búinn að segja öllum “sannleikann” hefur fólk sem lendir í kjaftinum á henni enga möguleika að verja sig eða útskýra sína hlið á málinu. Það fólk á sér ekki viðreisnar von ! Hvar? Eða hver á svo sem að birta það? Hver hefur svo sem áhuga á að heyra “sannleikann” ? Þetta er þegar orðinn gömul frétt, allir eru nú þegar búnir að heyra sannleikan. Gróa er svo góður og afkastamikill ritstjóri og vegna skorts á samkeppni er hún alltaf fyrst út með “fréttirnar og sannleikan”.

Það er kannski ekki svo skrítið að fólk á Íslandi “neyðist” til að kjósa yfir sig sömu vitleysuna aftur og aftur á fjögra ára fresti. Samt er enginn skortur á hæfileikaríkum konum og körlum á Íslandi. Lýðræði felst ekki í því að bara kjósa og fara síðan heim og nöldra á Facebook í fjögur ár, virkir ríkisborgarar taka þátt í uppbyggingu samfélagsins hvort sem það er stutt í kosningar eða ekki.

En svo þarf náttúrulega einhvern / einhverja í það að “þora” að spyrja, þora að birta og opna umræðu um hluti sem við erum ekki sammála um án þess að tapa auglýsingatekjum, án þess að fá á sig persónulegan skít og ásakanir um til dæmis að hafa einhvern persónulegan ávinning af birtingu frétta.

En að sjálfsögu er mikilvægt að skrif minni landsbyggðamiðla snúist aldrei um að ráðast á persónu annarra, því það er verulegur munur á persónu fólks og því opinbera hlutverki sem sú manneskja sinnir í samfélaginu. Það er mjög sárt og leiðinlegt að heyra niðrandi orð um fólk sem hefur setið í nefndum og unnið óeigingjarnt starf í þágu samfélagsins, eftir bestu getu, það á náttúrulega þakkir skilið.

En markmið opinnar umræðu í réttu formi er að fá fram nýjar hugmyndir og nýjar lausnir og við erum ekki óvinir þegar við skiptumst á skoðunum. Við erum bara samála um að vera ósammála. Því það getur líka verið lausn í hinu góða formi af lýðræðissamfélagi að nefndir og stjórnir sem telja sig ekki geta fjárhagslega, stjórnsýslulega eða hreint af lagalega sinnt sínum verkum að þá þarf það hvorki að vera ósigur eða niðurlæging að segja af sér ábyrgð og láta aðra nýja krafta koma með lausnir, nýja forgangsröðun og hugmyndafræði.

Stundum fá fréttaritarar minni landsbyggðamiðla ásakanir á sig um að með því að birta neikvæðar grein um “okkar” annars svo fallega fjörð/bæjarfélag sé verið að skapa sundrung og ósætti. En því miður liggur það oft í manneskjulegu eðli að “Skjóta frekar saklausan boðberann” það er miklu auðveldara en horfast í augu við kaldann veruleikann.

Það er líka svo létt að vera “Skúli fúli” sem er almennt á móti öllu, bara öllu, án útskýringa á netinu og telja sig ekki þurfa að standa fyrir neinu sem maður hrækir út úr sér. Það hlýtur að vera hlutverk minni bæjarmiðla/landsbyggðamiðla að birta myndir og skrifa um hluti sem íbúar svæðisins eru ekki ánægðir með og ekki bara tilkynningar, myndir af fallegu sólarlagi og fréttir af skemmtanalífi og hátíðum.

Nei, og hér fer ekki fram rannsóknar blaðamennska á háu stigi heldur, en skoðanafrelsi verður að ríkja hér í réttu formi og þó að við búum í litlum bæ út á landi þar sem allir eru sammála um það mesta. Þá getur því miður líka ríkt hættulega sterkur andi í óskrifuðum lögum að það sé nú best að: “Öll dýrin í skóginum séu vinir”. Þó getur það líka verið jafn hættuleg hugmyndafræði eins og hún er falleg, því þá verður enginn þróun, ekkert sem rekur okkur áfram, enginn vilji til að gera betur, allir eru bara sammála um að allt sé gott eins og það er núna.

Minni landsbyggðamiðlar eiga að vera sá miðill þar sem ekkert er of smátt eða ómerkilegt eða of stórt til að skrifa um, lífið og fólkið á svæðinu er grunnur þessa miðils. Það getur ómögulega verið svo að málefni venjulegs fólks úti á landi séu svo ómerkileg og lítil að það sé ekki áhugavert fyrir stærri fjölmiðla landsins að birta fréttir um slík málefni. Þar eru bara birtar fréttir um stórar og mikilvægar ákvarðanir sem að mestu leiti eru teknar og ræddar langt frá þeim veruleika sem flestir úti á landi lifa í. Þess vegna er það lýðræðislega stórhættulegt að mikil skortur er á frjálsum óháðum miðlum úti á landi og þeim fer fækkandi vegna stuðnings- og skilningsleysis ríkisvaldsins.

Að endingu vill greinarhöfundur vitna í meistararitgerð frá 2014 sem skrifuð var við Félagsvísindadeild Háskóla Íslands og fjallar um vinnuaðstöðu fréttaritara á minni miðlum landsbyggðarinnar þar sem þeir eru spurðir um eigið frelsi til að skrifa gagnrýnar fréttir.

“Hluti blaðamanna þorir vart að skrifa gagnrýnar greinar um nærsamfélagið, einmitt vegna ótta um að verða fyrir aðkasti.” Greinarhöfundur er Íslenskur ríkisborgari fæddur og uppalinn á Siglufirði, búsetur í Svíþjóð.

Lifið heil

Jón Ólafur Björgvinsson (Nonni Björgvins)

Í nýlegri  grein Magnúsar Reynis Guðmundssonar í BB fjallar hann um hagsmuni í fiskeldi og bendir réttilega á að huga þurfi að stjórnsýslunni og hagsmunum. Ég tek undir með Magnúsi og við höfum bent á að verði fiskeldisáform að veruleika á Vestfjörðum muni meiri hagsmunum fórnað fyrir minni. 

Engin heildarstefnumótun liggur fyrir frá ríkisstjórn eða sveitarfélögum um fiskeldi yfirhöfuð né um stærðarmörk atvinnugreinarinnar. Engin virðing er borin fyrir 8. gr. laga um náttúruvernd  sem nær til vatnasvæða og hollustuverndar hafsins.  Í dag er brotið á eða farið á svig við fjölda laga, reglugerða og opinberra siðvenja auk skerðingar fiskveiða og siglingaleiða til þess eins að því er virðist að skapa óskilgreind verðmæti.

Sveitarfélögin sitja uppi með allan kostnað við undirbúning, rannsóknir, mengunarvarnir, eftirlit, hafnar- og vegaframkvæmdir.

Þannig græða fáeinar fjölskyldur og milliliðir á tá og fingri, ekki síst vegna sofandaháttar íslenskra yfirvalda sem stunda þá iðju að veita aflandsfyrirtækjum eldisleyfi gegn óverulegu gjaldi.  Í  Noregi kostar 1.000 tonna leyfi  1,3 milljarða króna en nánast ekkert á Íslandi.

 Sveitarstjórnir á Vestfjörðum virðast ekki hafa  áttað sig á aðalatriðum þessa máls.

 Lax- og silungveiði á Íslandi er atvinnugrein sem byggist á sjálfbærni í hreinni og óspilltri náttúru. Greinin veltir árlega 15 – 20 milljörðum  króna og skapar um 1200 störf. Í kringum greinina hefur skapast mikil fagþekking, menning, hefðir og náttúrunytjar sem standa undir mjög verðmætri alþjóðlegri ímynd sem byggist á trúverðugleika.  Allar vörur frá landinu og ferðaþjónustan geta notið góðs af slíkri ímynd í sinni markaðssetningu.  Við teljum því að gangi fyrirhuguð fiskeldisáform eftir sitji Vestfirðingar eftir með sárt ennið og eigendur veiðihlunninda á öllu Íslandi muni stórskaðast, eins og dæmin sanna af slysafréttum undanfarinna daga.

Magnús víkur að kaupum breskra auðkýfinga á íslenskum bújörðum. Sjálfur hef ég aldrei selt neina jörð en reynt að kaupa jarðir og oftar en ekki orðið af kaupunum vegna bullandi samkeppni að því ég tel vegna gjaldeyrisútboðs Seðlabanka. Jarðakaup erlendra aðila á NA-landi eru mér gjörsamlega óviðkomandi.  Í einu tilfelli hef ég aðstoðað erlendan fjárfesti við að koma upp ferðamannaðstöðu í Fljótum í Skagafirði einkum vegna áforma hans um að bjóða græna og vistvæna ferðaþjónustu í takt við alþjóðlega hágæðaímynd.

Á Vestfjörðum eru fimmtán hundruð börn og unglingar á skólaskyldualdri.  Stóru tækifæri þeirra liggja í ferðaþjónustu og skapandi greinum sem byggja á óspilltri nátttúrunni.  Öflugir fjárfestar vilja vera með í slíkri uppbyggingu og framtíð komandi kynslóða á Vestfjörðum.

Orri Vigfússon