Útbreiðslusvæði Atlantshafslaxins (Salmo salar) nær yfir norðanvert Atlantshafið. Í Evrópu nær útbreiðslan frá norðurhluta Spánar, upp með strönd Evrópu, yfir Bretlandseyjar, inn í Eystrasaltið, upp með Noregsströndum og að Kólaskaga í Rússlandi. Svæðið nær yfir Ísland og suðurhluta Grænlands, til austurstrandar N-Ameríku, frá Labrador í norðri til Main í suðri. Víðast hvar hafa bæði stofnstærðir og útbreiðslusvæði dregist saman á síðustu áratugum.

Á Íslandi finnast laxastofnar í ám í öllum landshlutum. Samkvæmt veiðitölum þá eru flestir laxar fangaðir í ám á Vesturlandi og vatnasvæði Hvítár í Borgarfirði er þar gjöfult með um 20% af stangveiðinni. Dæmi um önnur gjöful laxasvæði eru Húnavatnssýslur, Þingeyjarsýslur og Vopnafjörður.

Lífsferill laxins er flókinn og skiptist milli ferskvatns og sjávar. Lax hrygnir í fersku vatni að hausti, frá miðjum október og fram í desember. Hængar mæta fyrr á hrygningarsvæðin en hrygnurnar sem koma síðar og para sig við hæng á sínu yfirráðarsvæði. Straumhraði á hrygningarsvæðum er oft á milli 0,4-0,5 m/s og dýpi á bilinu 20 – 50 cm dýpi. Botngerðin einkennist af grófum malarbotni þar sem kornastærð er um 2cm að meðaltali. Hrygnurnar grafa riðaholur í malarbotn árinnar og gjóta þar. Áður en rótað er aftur yfir hrognin sprautar hængurinn svilum sínum yfir þau.

Að vori klekjast hrognin út og seiðin helga sér svæði á botninum, þar sem þau síðan dvelja að jafnaði næstu tvö til fjögur árin. Fyrst eftir klak nærast seiðin á kviðpokanum, þá um 2,5 cm á lengd. Þegar um þriðjungur er eftir af forðanæringu kviðpokans færa seiðin sig úr mölinni og fara að nærast á fæðu í vatnsbolnum. Á Íslandi dvelja seiðin í 2 – 6 ár áður en gönguseiðastærð er náð, en gönguseiðaaldur er m.a. háður hitafari og frjósemi vatnsfalla.

Á haustin þurfa seiðin að hafa náð lágmarksstærð (> 9 cm) og þroska og fara þá í gegnum ferli sem nefnist smoltun. Það ferli er undirbúningur fyrir það að yfirgefa ferskvatnið og ganga til sjávar, þá er talað um seiðin sem gönguseiði. Á þeim tíma verða bæði breytingar á lífeðlisfræði og hegðun seiðanna. Helsta sjáanlega breytingin er að seiðin fá á sig silfraðan blæ með dökkum sporð- og ugga–endum. Hegðunin breytist í þá átt að þau hætta að verja sitt búsvæði en hópa sig þess í stað saman og leita undan straumi til sjávar. Þetta lokastig ferilsins, þegar seiðin leita til sjávar, á sér stað að vori þegar hitastig árvatnsins hefur náð ákveðnu lágmarki. Í sjó dvelur laxinn í eitt til þrjú ár og tekur þá út mestallan vöxt sinn.

Ekki er vitað með vissu hvar í Atlantshafinu íslensku laxastofnarnir dvelja en líkur hafa verið leiddar að því að stofnar af SV-landi dvelji djúpt suð-vestur af landinu á sínu fyrsta ári í hafi og hefur verið sýnt fram á að svo sé með rafeindamerkjum sem skrá hitafar og dýpi en nokkur slík merki endurheimtust úr sleppingum í Kiðafellsá í Hvalfirði. Einnig virðast stórlaxar á síðari ári sínu í sjó leita á beitarsvæði við Grænland. Eftir dvöl í hafi leitar fullorðinn kynþroska lax upp í sína heimaá til hrygningar og gengur lax upp í ár á Íslandi frá enda maí fram í september. Laxinn dvelur svo í ánni fram aðhrygningu.

Eftir hrygningartíðina er laxinn rýr enda hefur hann ekkert étið frá því að hann gekk upp ána og öll orka hefur nýst í þroskun kynkirtla. Um 80 – 100% af laxinum drepst að hrygningu lokinni. Þeir laxar sem lifa af ganga aftur til sjávar, kallast þá hoplaxar, og eiga möguleika á að ganga aftur til hrygningar. Algengast er að laxar sem ná að ganga aftur til hrygningar gangi til sjávar snemma vors en gangi aftur inn í ána eftir stutta sjávardvöl samsumars, en lengri sjávardvöl er einnig þekkt.

Af vefsíðunni hafogvatn.is

Varðstjórar í stjórnstöð Landhelgisgæslunnar höfðu í nægu að snúast á á síðasta ári.

Árið 2023 voru 58214 mál á hendi stjórnstöðvarinnar vegna lögbundinna verkefna á sviði leitar, björgunar, eftirlits og löggæslu.

Langflest málin eða 33449 voru vegna skipa eða báta sem dottið höfðu úr sjálfvirkri tilkynningarskyldu.

Brottfall skipa úr sjálfvirkri tilkynningarskyldu krefst eftirfylgni og upplýsingaöflunar stjórnstöðvar innan 30 mínútna til að skera úr um hvort áhafnir eru í hættu. Sem betur fer er slíkt sjaldgæft en málin krefjast engu að síður inngripa að hálfu varðstjóranna.

Yfirlit yfir veðrið frá veðurstöðinni í Litlu-Ávík er tekið saman af Jóni G. Guðjónssyni.

Mæligögn:

Úrkoman mældist  63,7 mm. (í desember 2022: 30,9 mm.)

Úrkomu sem varð vart en mældist ekki var í 1 dag.

Þurrir dagar voru 12.

Mestur hiti mældist þann 13: +8,4 stig.

Mest frost mældist þann 30: -8,8 stig.

Meðalhiti mánaðarins var -1,2 stig. (í desember 2022: -1,7 stig.)

Meðalhiti við jörð var -4.71 stig. (í desember 2022: -5,12 stig.)

Alhvít jörð var í 29 daga.

Flekkótt jörð var í 2 daga.

Auð jörð var því í 0 dag.

Mesta snjódýpt mældist þann 24. 35 CM.

Yfirlit dagar eða vikur:

Úrkomulítið var fyrri hluta mánaðarins.

Eftir góðviðri og hægviðri fram til 12 desember gerði umhleypinga og var umhleypingasamt fram til nítjánda. Eftir það voru norðlægar vindáttir, N,NV, NA, með hvassviðri eða stormi með snjókomu eða éljum. Það stytti upp á jóladag.

Síðan byrjuðu él þann 27 með norðanátt, úrkomulaust var tvo síðustu daga mánaðar. Fallegt veður og hægur vindur var á gamlárskvöld.

Slökkvi­liðið á Bíldudal fékk afhenta nýja og velútbúna slökkvi­bif­reið í desember síðast­liðnum.

Nýi bíllinn kemur til með að stytta viðbragðstíma slökkviliðsins og bæta starfsumhverfi og öryggi slökkviliðsmanna. Bíllinn leysir af 1983 árgerð af Magirus-Deutz sem keyptur var notaður frá Þýskalandi árið 2005. Sveitarfélagið fékk styrk frá Fiskeldissjóði upp í kaupin.

Bíllinn er af gerðinni Scania P500 4×4 og var breytt í slökkvibíl í Kielce í Póllandi af Moto Truck SP. Z O.O. Búnaður bílsins er veglegur en þar ber helst að nefna OneSeven froðuslökkvikerfi, 4000 lítra vatnstank ásamt tveimur 100 lítra froðutönkum. Á þaki bílsins er fjarstýrð dæla með myndavél, sjálfvirkar kastkeðjur eru við afturhjól, dráttarspil, 360° myndavélakerfi, klippur, rafstöð, fjórir reykköfunarstólar, hitamyndavél og margt fleira.

Á sunnanverðum Vestfjörðum er starfrækt slökkvilið á Patreksfirði, Tálknafirði og á Bíldudal, við útköll eru öll slökkviliðin kölluð út og því er mikilvægt að slökkviliðið hafi yfir að ráða öflugum bifreiðum til að lágmarka útkallstíma á milli fjarða, en um erfiða fjallvegi er að fara.

Elfar Steinn Karlsson og Valdimar Bernódus Ottósson, slökkviliðsstjóri.

Myndir: Vesturbyggð.

Svandís Svavarsdóttir, matvælaráðherra birti í nóvember á síðasta ári í samráðsgátt stjórnvalda drög að breytingu á reglugerð um fiskeldi. Er þar lagt til að bæta við reglugerðina ákvæðum um ljósastýringu og neðansjávareftirlit. Segir að rekstrarleyfishafi skuli við eldi frjórra laxa í sjókvíaeldi tryggja að lax verði ekki kynþroska á eldistíma og sé skylt til þess að viðhafa neðansjávareftirlit með ástandi netpoka á a.m.k. 30
daga fresti. Sé laxinn orðinn 4 kg að þyngd verði neðansjávareftirlitið skylt á sjö daga fresti. Þá er í þriðja lagi lagt til að bæta við ákvæðum um tíðni og umfang lúsatalningar.

Með því að bæta þessum ákvæðum við reglugerðina verður brot á þeim refsivert samkvæmt ákvæðum reglugerðarinnar og getur Matvælastofnun þá beitt eftir atvikum dagsektum eða stjórnvaldssektum.

Benda þessar breytingartillögur á reglugerðinni til þess að það skorti nú heimildir til að beita refsingum ef út af ber við ljósastýringu og neðansjávareftirlit.

Samtök fyrirtækja í sjávarútvegi, sem gæta hagsmuna fiskeldisfyrirtækja, gera ekki ágreining um breytingarnar að öðru leyti en því að þær gangi of langt og vilja milda tillögurnar. Ekki sé raunhæft að skylda rekstraraðila til þess að enginn lax verði kynþroska og vill frekar orða ákvæðið þannig að skylda verði til að halda hlutfalli kynþroska laxa í lágmarki á eldistíma. Varðandi neðansjávareftirlitið vill SFS hafa það en ekki eins títt og benda á að samkvæmt upplýsingum sem SFS hafi aflað frá samtökum fiskeldisframleiðenda í Noregi, Færeyjum og Skotlandi sé hvergi annarsstaðar að finna dæmi þess að viðhaft sé svo títt neðansjávareftirlit. Vísa þau til upplýsinga frá Fiskistofu Noregs sem benda til þess að það auki hættuna á stroki og vilja frekar taka upp skyldu á neðansjávareftirliti eftirliti við tilteknar aðstæður.

Umsagnarfresti lauk 12. desember sl. en reglugerðinni hefur ekki enn verið breytt.

Þorgeir Pálsson oddviti og sveitarstjóri í Strandabyggð segir í áramótakveðju sinni að sameining sveitarfélaga sé ekki lausnin sem tryggi framtíð sveitarfélagsins. Með sameiningu fáist fjármagn en það dugi aðeins í skamman tíma. Eftir standi að auknar tekjur séu eina leiðin til eflingar sveitarfélagsins. 

„Mikið er rætt um sameiningar sveitarfélaga sem vissa lausn.  Og það er vissulega rétt að með sameiningu fæst opinbert fjármagn til skuldajöfnunar og innviðauppbygginar, sem getur sannarlega hjálpað í vissan tíma.  En, það sem ekki fæst með sameiningu, eru þær forsendur sem framtíð sveitarfélagsins þarf að byggja á.  Sameinignarfjármagnið klárast og þá eru eftir sömu tekjuliðir og áður, sömu gjaldaliðir, nánast sama fámennið og sama innviðaskuldin, sjálfsagt eitthvað lægri.  Sameining sameiningarinnar vegna er því ekki lausnin.  Það er ekkert betra að berjast í bökkum í eitt til tvö þúsund manna samfélagi eða nokkur hundruð manna samfélagi.“

Þorgeir segir að það komi engar töfralausnir, enginn bjargvættur eða einskiptis lausn.  „Við verðum að finna lausnina sjálf.  Við verðum að ákveða hvernig samfélag við viljum í Strandabyggð og vinna síðan markvisst og samstíga að því að raungera þá mynd.  Það gerir það enginn fyrir okkur.“

Hann vísar málinu til stjórnvalda og segir það hafa legið á borði þeirra lengi.

„Hvernig á landsbyggðin að lifa af, eflast og stækka?  Hvernig á að fá fagfólk út á land til kennslu?  Hvernig á að efla ferðaþjónustu ef ekki koma til nauðsynlegar vegaframkvæmdir?  Hvernig á að tryggja öryggi þeirra sem vilja búa úti á landi, ef vetrarþjónusta á vegum, fjarskiptamál og heilbrigðisþjónusta er ekki í samræmi við þarfir íbúa?“

Í desember sl. var landað 1.513 tonnum af bolfiski í Bolungavíkurhöfn.

Togarinn Sirrý ÍS var aflahæst með 596 tonn í sjö veiðiferðum.

Þrír snurvoðabátar lönduðu í mánuðnum samtals 480 tonnum. Ásdís ÍS var með 123 tonn, Þorlákur ÍS kom með 106 tonn og Bárður SH aflaði 251 tonn.

Þrír línubátar lögðu upp í Bolungavíkurhöfn í desember. Fríða Dagmar ÍS var með 212 tonn eftir 18 sjóferðir, Jónína Brynja ÍS 215 tonn en eftir 19 róðra og Indriði Kristins BA landaði 11 tonnum eftir eina útilegu.

22 þúsund tonn í heildina

Á árinu 2023 var samkvæmt tölum Fiskistofu landað 13.677 tonnum af bolfiski. Auk þess var landað um 8.000 tonnum af eldislaxi til slátrunar í Drimlu, sláturhúsi Arctic Fish. Tölur fyrir desember liggja ekki fyrir svo endanleg tala fyrir laxinn er ekki tiltæk.

Í heildina er þó ljóst að meira en 20 þúsund tonn af afla og eldisfiski var landað í Bolungavíkurhöfn á síðasta ári, líklega nálægt 22 þúsund tonn.

Vegna orkuskorts stefnir í að Orkubú Vestfjarða muni brenna 3,4 milljónum lítra af olíu á þessu ári. Orkubúið er með samninga við Landsvirkjun um orkukaup. Landsvirkjun er heimilt að skerða afhendingu á rafmagni vegna lágrar stöðu vatns í uppistöðulónum, á móti fær Orkubúið rafmagnið á lægra verði. Nú hefur Landsvirkjun tilkynnt um að gripið verði til þessa ákvæðis. Orkubúið verður þá að framleiða rafmagn með því að brenna olíu og ber kostnað af því.

Elías Jónatansson, Orkubússtjóri greinir frá því í aðsendri grein í Morgunblaðinu í gær að fyrirsjáanlegt sé að olíunotkunin fari í 3,4 milljónir lítra á nýbyrjuðu ári en í fyrra var hún 220 þúsund lítrar. Aukning í
losun gróðurhúsalofttegunda verður þá 9.200 tonn segir Elías. Það jafngildi ársnorkun 4.000 fólksbifreiða sem aka 15 þús. km/ári og eyða 5,5 l/100 km.

Útlit er fyrir að 20-30% orkunnar í hitaveitum á Vestfjörðum muni eigi uppruna sinn í olíu, en í venjulegu árferði sé hlutfallið um 3%.

520 m.kr. aukakostnaður

Elías segir að það stefni í skerðingar á afhendingu orku frá Landsvirkjun frá og með 19. janúar 2024, sem geti staðið til 30. apríl eða í 103 sólarhringa.

Kostnaður Orkubúsins vegna skerðingarinnar stefni í um 520 milljónir króna, sem jafngildir 74 þús. krónum á hvern Vestfirðing.

Elías Jónatansson segir þetta ástand algerlega óviðunandi og segir að að taka þurfi ákvarðanir um virkjanir fljótlega.