Tillögur stjórnvalda og umræða í fjölmiðlum vegna boðaðra hækkana á veiðigjöldum eru á miklum villigötum segir Skjöldur Pálmason, framkvæmdastjóri Odda hf á Patreksfirði. Stjórnvöld haldi því fram að fiskur sem seldur er á uppboðsmörkuðum hér á landi sé hið rétta markaðsverð og því sé nauðsynlegt að leiðrétta verðmyndun á bolfiskhráefni.
Skjöldur bendir á að góð sátt hafi náðst um verðlagningu hráefnis á bolfiski á milli sjómanna og útgerða, eins og nýgerður kjarasamningur við sjómenn ber vott um.
“Allir sem starfa í greininni vita að uppboðsmarkaður með fisk á Íslandi er skortmarkaður, þar sem einungis 15-18% af þorski sem kemur að landi er seldur á uppboðsmarkaði. Stjórnvöld virðast ekki hafa kynnt sér að síðustu ár hafa erlendir kaupendur verið mjög umsvifamiklir á uppboðsmörkuðunum hér landi.”
Skjöldur segir afleiðing þess vera svo miklar hækkanir á fiskverði að íslenskar fiskvinnslu ná ekki að keppa við erlenda kaupendur, sem leiðir til þess að fiskurinn er fluttur úr landi óunninn, án þess að skapa nein verðmæti hér á landi.
“Hinn erlendi rekstrargrundvöllur er allt annar en sá íslenski. Erlendis er húsnæði og fiskvinnsluvélar í flestum tilfellum niðurgreitt, af ríki-sveitafélögum og Evrópusambandinu þar sem rekstur fiskvinnsla er ekki sjálfbær, auk þess sem laun starfsfólks eru aðeins þriðjungur af því sem er hér á landi.”
Íslenskar fiskvinnslur geti einfaldlega ekki keppt við hið meinta „rétta markaðsverð“ stjórnvalda sem myndast hefur á uppboðsmörkuðunum vegna framan talinna atriða. Fram hjá þessari staðreynd horfi stjórnvöld.
“Litlar og miðlungs stórar fiskvinnslur eru sérstaklega illa settar. Þær standa oft frammi fyrir skorti á hráefni, en eru samt bundnar háum launagreiðslum og háum föstum kostnaði, á sama tíma og fiskur er fluttur óunninn út úr landinu. Af hverju? Vegna þess að verðið sem nú er skilgreint sem „rétt markaðsverð“ af stjórnvöldum er einfaldlega of dýrt fyrir íslenskar vinnslur að kaupa, þrátt fyrir mikil afköst, nýjustu tækni og vel mannaðar vinnslur.”
Frítekjumarkið hækkar aðeins um 5,6 m.kr.
Veiðigjald Odda myndi hækka úr 80 m.kr. í 140 m.kr. samkvæmt ákvæðum frumvarpsins. Á móti því hækkar frítekjumarkið úr 2,4 m.kr. í 8 m.kr. Greitt veiðigjald myndi hækka um 55 m.kr., sem að sögn Skjaldar, taki nær allt ráðstöfunarfé sem í dag er eftir í fyrirtækinu þegar búið er að borga viðhaldsfjárfestingar og fjármagnskostnað. Það þýði að svigrúm til nauðsynlegra fjárfestinga hverfi að mestu.
vera til staðar fyrir þorpið og sýna samfélagslega ábyrgð
Aðspurður hvort Oddi hf hafi verið að mala gull eins og Hanna Katrín Fridriksson, atvinnuvegaráðherra sagði í viðtali svarar Skjöldur Pálmason:
„Best er fyrir hvern og einn sem rekur sjávarútvegsfyrirtæki að svara hver fyrir sig um hvernig áform stjórnvalda komi til með að hafa áhrif á framtíð fyrirtækisins. Það er alveg klárt að þau eru misjöfn. Oddi hf nálgast að vera 60 ára gamalt fyrirtæki, en hóf þó ekki útgerð fyrr en árið 1990 með því að kaupa allar sínar aflaheimildir. Áhersla eigenda hefur alltaf verið sú að vera til staðar fyrir þorpið og sýna ríka samfélagslega ábyrgð. Það er langur vegur frá því að reksturinn hafi alltaf verið dans á rósum, og svo sannarlega hefur hann aldrei malað gull eins og ráðherra heldur fram. Ef hún var ekki að tala til okkar, þá þarf hún að endurskoða aðgerðir gagnvart fyrirtækjum af þessari stærðargráðu. Að öðrum kosti er mikil hætta á að tilgangur og markmið sjávarútvegsfyrirtækjanna í litlu sjávarþorpunum nái ekki fram að ganga sem er að vera hryggjarstykkið í samfélaginu, íbúum og sveitarfélaginu til heilla.“
Er þörf á enn einni óvissunni í rekstrarumhverfi sjávarútvegsfyrirtækja ?
Að lokum segir Skjöldur: „Sjávarútvegur starfar í umhverfi þar sem miklar sveiflur og breytingar einkenna rekstrarumhverfið. Nægir þar að nefna síbreytilegt ástand fiskistofna, gengi gjaldmiðla, ástand á mörkuðunum fyrir afurðirnar. Nú vofa yfir ofurtollar á eitt mikilvægasta markaðssvæðið fyrir íslenskar sjávarafurðir. Akkúrat þá á finnst stjórnvöldum nauðsynlegt að setja þennan atvinnuveg í uppnám sem nú er að skila gríðarlegum fjármunum til þjóðarinnar, eins og skattspor atvinnugreinarinnar ber vitni um. Við skulum ekki gleyma því að fyrir fáum áratugum síðan var nánast allur sjávarútvegurinn rekinn með tapi og skilaði litlu eða engu til samfélagsins.“
