Sagt er að völd séu vand með farin og fáir valdi.
Við sem smáþjóð upplifum þá staðreynd daglega og höfum lengi gert – skyldleiki og flokkspólutísk vináttubönd spila þar stóra rullu – ekki síst þegar klíkuráðið er í störf og embætti innan stjórnsýslu sem utan. Þess háttar vinnubrögð birtast almenningi svo í vanhæfni og tækifærismennsku í hvívetna í stóru sem smáu – sem auðvitað er ávísun á vandamál sem enginn vill bera ábyrgð á – þeim er bara ýtt til hliðar í von um að þau gleymist eða drukkni í öðrum – en á endanum mætast þessi vandamál einhvers staðar og þá í illa leysanlegum hnút – því þau hafa fengið að vaxa sem villigróður í frumskógi í skjóli aðgerðarleysis eða þá að það hefur ekki þjónað hagsmunum einhverra innan klíkusamfélagsins að ráðast á þau með hagsmuni heildarinnar að leiðarljósi. Frændgarðurinn skal í fyrirrúmi sem og tækifærissinnuð vináttan.
Þegar málum er svona háttað glatast traustið – traustið á stjórnmálunum – traustið á heilbrigðiskerfinu – traustið á dómstólunum og í raun traustið á allt það sem standa á vörð um hagsmuni og velferð almennings – ábyrgðarleysið og sérhagsmunagæslan blasa við hvert sem litið er.
Þetta er það sem í daglegu tali manna á milli kallast spilling. Spilling sem enginn á æðri stöðum vill kannast við – en hún er þarna og fær að grassera því það er ekki tekið á vandamálum sem ekki eru viðurkennd á æðstu stöðum meðal þjóðkjörinna fulltrúa – sem ósjaldan eru fjarstýrðir af sérhagsmunaöflum sem vilja ekki láta hrófla við gömlum hefðum þeim þóknanlegum.
En hversu langt teygir tækifærismennskan sig í þjóðfélaginu ?
Hver er til að mynda ábyrgð þeirra sem ganga erinda spillingarinnar sem hlaupatíkur og klappastýrur undir formerkjum sjálfsbjargarviðleitninnar ?
Það er jú trú margra að hver skuli sjálfum sér næstur – sér í lagi þar sem frumskógarlögmálið ræður ríkjum og þá í lagi að fórna náunganum sjálfinu til framdráttar – í trausti þess að lögin nái ekki til þeirra þar sem um framlengingu á misbeitingu valds er að ræða.
Spillingin verður veruleiki svo lengi sem henni er þjónað. Henni hefur vissulega verið að vaxa fiskur um hrygg um árabil svo velta má fyrir sér hvort það sé orðin hluti af íslenskri menningu að selja „óverðuga“ undir ok til að hressa upp á eigin tilveru. Ef svo er þá er orðið tímabært að auglýsa eftir samvisku þjóðarinnar og metnaði.
Það líður varla sá dagur að ekki sé minnst á einhvert klúður sem lengi hefur staðið til að ráða bót á – samt eru hlutirnir endalaust látnir damla fjölmörgum til tjóns og margir því fyrir vikið fastir í aðstæðum sem stjórnleysi og ákvarðanafælni yfirvalda hafa orsakað
Einhverjir binda eflaust vonir við nýja ríkisstjórn sem haslaði sér völl með gusti – en eru ekki einhverjir í þessari ríkisstjórn eins og mörgum á undan sem eiga ættingja og eða vini sem þurfa á lagalegri sérmeðferð að halda – ekki ósennilegt í þessu litla klíkuþjóðfélagi okkar og þá varla mikilla breytinga að vænta. Ef einn fær að „klóra“ sínum þá þykir sjálfsagt eðlilegt að aðrir fái það líka.
Það er með þjóðarskútuna eins og Titanic forðum – það er ekki gert ráð fyrir að allir fái að lifa ef illa fer. það voru ekki björgunarbátar í Titanic fyrir alla. Þeir sem voru á neðsta farrými voru lokaðir inni á ögurstundu þar sem þeim voru allar bjargir bannaðar – á meðan forréttindafólkið á fyrsta farrými raðar sér í björgunarbátana allsendis ósnortið yfir örlögum þeirra sem fórnað var svo þeir verðugu mættu lifa. Hugsunarhátturinn hefur ekkert breyst – sjálfselskan er alltaf söm við sig.
Þannig er það alltaf þegar ekki þykir nóg fyrir alla – þá þurfa einhverjir að mæta afgangi og við vitum hverjir það eru sem ákveða hverjir eru verðugir og hverjir ekki.
Það er annars merkilegt hvernig sumir komast endalaust upp með að setja sig á háan hest og halda því hiklaust fram að þeir séu rétthærri en aðrir – kannski standandi ofan á þeim sem þeir hafa verið að níðast á.
Það er ekki sjálfstraustið sem þá ræður för – þeir sem beita öðrum fyrir sig í krafti auðs og valda þurfa ekki á sjálfstrausti að halda – það er eigingirnin sem knýr þá áfram til orða og athafna – sem er hjá sumum sterkasta afl andans.
Og þá erum við kannski komin að rót allra samfélagslegra vandamála. Þeir sem ásælast meira en þeim ber þurfa að beita brögðum og til að sannfæra aðra um rétt sinn þurfa þeir að ljúga og til að viðhalda lyginni þarf að níðast á þeim sem ekki láta sannfærast – þannig komast hjá rökræðum sem kollvarpað gætu áður framreiddum „sannleika“.
Á fjögur ára fresti kjósum við fólk sem lofað hefur af eldmóði miklum að standa vörð um þjóðarhag og almannaheill – en svo þegar á hólminn er komið er hugsjónunum stungið undir stól og sérhagsmunirnir varðir með undanbrögðum og hálfkveðnum vísum og þá gefin ný loforð um betri tíð þegar betur árar – en góða tíðin virðist alltaf jafn langt undan því það er aldrei rétti tíminn þegar breyta á heildinni í hag og gjarnan sagt að allar breytingar séu flóknar og þurfi því aðlögun – nema þegar breytingarnar snúa að sérhagsmununum – þær er oftast hægt að afgreiða með einu pennastriki án aðlögunar og stundum án umræðu einnig og kostnaðurinn sem fylgir færður yfir á almenning í gegnum skattinn eða ýmiss konar gjaldtökur sem má nú orðið telja í ævintýralegum fjölbreytileika. Enginn hefði til að mynda látið sér til hugar koma fyrir nokkrum árum að skrefagjald myndi bætast ofan á sorphirðugjaldið á Ísafirði – það hafa örugglega einhverjir þurft að kafa djúpt í hugmyndabankann til að sækja aðra eins tekjulind.
Það er svolítið eins og verið sé að draga fólk á asnaeyrunum og eins og það sé orðið meira en sjálfsagt í tekjuöflun ríkis og sveitarfélaga – í stað þess að sækja í digra sjóði sem alltaf eru vel aflögufærir þegar kemur að arðgreiðslum.
Spillingin á Íslandi er mikil – samkvæmt könnunum er meirihluti þjóðarinnar því sammála.
Ástæðan er að líkindum andvaraleysi almennings – vesældarlegt andóf og samstöðuleysi. Það er eins og íslendingum finnist hallærinslegt að mótmæla – þeir nöldra við eldhúsborðin en keppast svo við að auglýsa eigin flottræfilshátt á samfélagsmiðlum til að geta talist í takt við þann tíðaranda sem þeir telja ríkjandi – þó meirihluti landsmanna sé haldin afkomukvíða.
Sýndarmennskan hefur kæft baráttuþrekið og dómgreindina. Það er stöðugt hamrað á því úr hægra horninu að hvergi sé betra að búa heldur en á Íslandi og að hér hafi það allir svo gott – það er eins og sumir trúi þessu þó þeir finni annað á eigin skinni
Það þarf að veita stjórnvöldum aðhald hverju sinni – minna þau á skyldur sínar og gefin loforð – sérhagsmunaöflin er þrýstihópur sem stöðugt andar ofan í hálsmálið á þeim – það vantar hins vegar þrýstiafl frá almenningi – þrýstiafl sem á að vera virkt og á vakt alla daga í hverju heilbrigðu lýðræðisríki.
Gagnrýni er ekki niðurrif – gagnrýni er krafa um samtal og upplýsingar – þeir sem hafan samtali og heiðalegri upplýsingagjöf hafa ekki góðan málstað að verja.
Of lengi hafa íslensk stjórnvöld fengið að makka við katlanna nánast gagnrýnilaust þar sem þau hafa gælt ótæpilega við frjálshyggjuna og gefið henni frelsi til að sækja að almenningi með gengdarlausu okri á öllum sviðum – allt frá skrefa og bílastæðagjöldum upp í heilbrigðisþjónustu.
Þegar uppbyggingin var hvað mest á Íslandi þá bjuggu hér kannski um 200.000 hræður þá atvinnulífið mjög einhæft – nú erum við helmingi fleiri og atvinnulífið aldrei fjölbreyttara og þá eru ekki til peningar fyrir nauðsynlegri uppbyggingu innviða. Við þurfum að fá skýringar á þessu – einhverjar aðrar en þá að þjóðin sé að eldast.
Við þurfum að fá skýringar á svo mörgu eftir áratuga einstefnu hægri afla í íslenskri pólutík – við þurfum til dæmis að fá skýringar á allri einkavæðingunni sem átt hefur sér stað – sem leitt hefur af sér fákeppni og einokun þvert gegn fullyrðingum um annað og eða hvernig ofbeldi gat orðið að launaðri vinnu og á svo mörgu mörgu öðru sem læðst hefur aftan að okkur – bara sí svona.
Hér verður ekki búandi að óbreyttu !
Lifið heil !
Vilhelmína H. Guðmundsdóttir
Lífsreyndur eldriborgari
