Hvers vegna hefur tafist hjá starfshópi um kjör eldri borgara sem standa höllum fæti, sem ráðherra skipaði í vor og var ætlað að skila tillögum fyrir 1. nóvember 2018, að skila tillögum sínum og hvenær er von á tillögum frá hópnum?
Þessa spurningu lagði Ellert B. Schram fyrir félagsmálaráðherra þegar hann tók sæti á Alþingi í nokkra daga fyrr á þessu ári, elsti þingmaðurinn til að setjast á þing í lýðveldissögunni. Hann lætur enn ekki deigan síga þrátt fyrir að vera kominn nokkuð við aldur. Baráttumál hans eru kjör eldri borgara landsins. Á þingi hófst hann þegar handa, flutti ræður, sendi skriflega fyrirspurn til félags- og barnamálaráðherra og spurði fjármálaráðherra, Bjarna Benediktsson spjörunum úr. Einmitt þennan sama Bjarna sem hefur ýmist verið forsætisráðherra eða fjármálaráðherra mörg undanfarin ár og hefur ítrekað, bæði skriflega og opinberlega lofað eldri borgurum bættum hag, staðfastlega frá árinu 2013.
Það þarf ekki að tíunda hér að íslenskt samfélag hefur búið við sögulegt góðæri allt þetta tímabil og efnahagslegt svigrúm því verið umtalsvert. Engar efndir hafa hins vegar orðið og á íslensku máli heita þetta ekkert annað en svik. Í stjórnarsáttmála núverandi ríkisstjórnar eru sömu loforðin gefin, að bæta hag þeirra eldri borgara sem höllustum fæti standa.
Frekar en ekkert, þá skipaði félags- og barnamálaráðherra einn starfshópinn enn fyrir ári síðan. Verkefnið var að afla sér þekkingar og upplýsinga um kjör aldraðra og jafnvel koma með tillögur um úrbætur. þetta var hrein tímaeyðsla, því það lágu þegar fyrir ítarlegar upplýsingar um stöðu okkar lakast settu eldri borgara. Þetta er einfaldlega sá hópur sem nýtur eingöngu greiðslna almannatrygginga og engra eða lítilla greiðslna úr lífeyrissjóði, þeir sem búa í leiguhúsnæði og þeir sem hafa takmörkuð réttindi í almannatryggingakerfinu á Íslandi vegna búsetu erlendis.
Í svari ráðherra við fyrirspurn Ellerts kom harla lítið fram annað en að Skýrsla starfshóps um kjör aldraðra lægi fyrir. Í skýrslunni er staðfest að hlutfall þeirra aldraðra á bilinu 65 – 74 ára sem eru undir lágtekjumörkum sé um 8% á Íslandi. Alls eru því um 3000 einstaklingar á landinu 65 ára og eldri sem hafa tekjur undir fátæktarmörkum, sennilega þó mun fleiri.
Í þessum hópi eru einstaklingar sem lifa við mikinn kvíða, vanlíðan og skert lífsgæði, verða að neita sér um að leita heilbrigðisþjónustu, geta ekki leyst út lyf sín og eiga stundum ekki fyrir mat í lok mánaðar. Vandi þeirra sem búa í leiguhúsnæði á ótryggum og uppsprengdum markaði kemur síðan í ofanálag. Við aðstæður þar sem vonleysið eitt blasir við er hætta á að andleg og líkamleg heilsa gefi eftir og að ótímabær og kostnaðarsöm úrræði verði þrautalendingin, þ.e. stofnanavistun.
Fram hefur komið í samtölum við forráðamenn samtaka aldraðra að dæmi séu um algjöra uppgjöf í hópi aldraðra. Engin merki sjást þó enn um frumkvæði ríkisstjórnarinnar til þess að stíga einhver skref til móts við blásnautt, aldrað fólk á Íslandi. Er nema von að spurt sé hvaða áform fjármálaráðherra og ríkisstjórnin hafi varðandi aldrað fólk sem er á vonarvöl og hvort ný fimm ára fjármálaáætlun sem verður lögð fram á næstu dögum muni endurspegla áform um að kjörum allra eldri borgara verði þokað upp fyrir fátæktarmörk.
Guðjón Brjánsson, alþm.
