Enn á ný höfum við litið nýtt ártal. Víða um land var kveikt á blysum í
fjallshlíðum eða öðrum áberandi stöðum með ártalinu 2018 sem breyttist svo í
2019 þegar klukkan sló 12 á miðnætti í gærkveldi. Á mörgum stöðum hringja
líka kirkjuklukkurnar á mærum tveggja ára og minna á að árið er liðið í aldanna
skaut og aldrei það kemur til baka.
Það fylgir því viss tregi að kveðja ár en að sama skapi býr viss eftirvænting í
huga og hjarta vegna hins nýja árs og þess sem það færir. Í huga margra er
fyrirheit um betra og gjöfulla líf en hvað boðar nýjárs blessuð sól er enn hulið þó
við vonum og biðjum að árið verði gott og gefandi.
Áramót eru ekki tímamót. Það eina sem breytist er að við þurfum að venja
okkur á að skrifa nýtt ártal og auðvitað að þreyja þorrann og góuna sem var ekki
alltaf auðvelt hér áður fyrr þegar húsakynni voru köld og tæknin lítil sem engin
heldur þurfti að reiða sig á verksvitið og fyrirhyggjuna.
Lífstaktur sveitarinnar þar sem verkin tilheyrðu árstíðunum er ekki sá lífstaktur
sem slær í daglegu lífi okkar flestra. Hraði lífsins er óstöðvandi þar til eitthvað
utanaðkomandi hægir á honum eða stoppar hann.
Guðspjall þessa fyrsta dags ársins er aðeins 3 vers úr Jóhannesarguðspjalli.
Jesús hafði gert sitt fyrsta kraftaverk, að breyta vatni í vín í brúðkaupsveislu
einni. Hann hafði líka hrundið við borðum víxlaranna sem skiptu peningum
þeirra sem komu í musterið svo þau gætu greitt fyrir fórnardýrið með réttri
mynt. Fólk undraðist verk þessa manns og sumir fóru að trúa á hann. Það var
ekki vel liðið af ráðamönnum þess tíma því þá eins og nú vildu menn ekki missa
völd sín. Frá því segir guðspjallamaðurinn einnig í riti sínu með þessum orðum:
„Æðstu prestarnir og farísearnir kölluðu þá saman ráðið og sögðu: „Hvað eigum
við að gera? Þessi maður gerir mörg tákn. Ef við leyfum honum að halda svo
áfram munu allir trúa á hann og þá koma Rómverjar og taka bæði helgidóm
okkar og þjóð.“
Biblían geymir visku kynslóðanna. Visku sem þær hafa safnað saman í það rit
sem við köllum í dag Biblíuna. Biblían er safn af bókmenntaverkum, með hreint
mögnuðu innihaldi, smásögum, ljóðum, heilræðum, mannkynssögu, sögu
þjóðar, sögu einstaklinga. Þessar sögur hafa gagnast vel í lífsins ólgusjó og ættu
enn að vera hluti af námsefni hvers barns eins og áður fyrr.
Margir eru í leshring eða bókaklúbbi. Hvernig væri að lesa einhverja bóka
Biblíunnar í slíkum félagsskap. Umræðurnar yrðu örugglega fjörugar. Lestur á
bókum Biblíunnar getur síðan opnað manni heim sem frelsar, líknar og veitir
lausn, þegar við nálgumst ritin með augum trúarinnar og lifum í samræmi við þá
trúarreynslu, sem lesturinn getur veitt.
Manneðlið er samt við sig hvort heldur árið er 2 eða 2000. Í menntaskóla las ég
bókina 1984 eftir George Orwell. Þar er framtíðarsýnin ógnvænleg þegar fylgst
er með hverju fótmáli borgaranna. Ekki grunaði okkur unglingana fyrir vestan
að slíkt tilheyrði raunveruleikanum eftir nokkra áratugi. Nú er búið að setja
reglur um persónuvernd á sama tíma og allt á að vera upp á borði eins og það er
orðað.
Margt má betur fara í heimi hér. Enn eru þjófar að verki sem taka ófrjálsri hendi
það sem þeir telja verðmætt á heimilum manna. Fólk býr við fátækt hér á landi
og húsnæðisekla er fyrir hendi. Menn fela staðreyndir til að tapa ekki
fjármunum eins og fyrirtækið Johnson og Johnson sem framleiddi asbestmengað
púður sem foreldrar ungbarna víða um heim hafa í áratugi notað á börnin sín.
Enn eru þúsundir á flótta í heiminum og bíða úrskurðar um framtíð sína. Þar
gilda reglur sem oft eru ekki byggðar á miskunnsemi. Ungt fólk er í
heljargreipum fíknar og ástvinir þeirra vanmáttugir. Minnumst þess að hvert líf
er mikils virði og hefur tilgang.
Fréttir af hryðjuverkum og skotárásum berast einnig. Mikið er talað um að
byggja þurfi upp og styrkja innviðina og ekki veitir af að bæta samgöngur og
fjarskipti til að byggð haldist í landinu öllu. Það er verk að vinna víða sem bæta
mun líf fólks og efla samfélagskennd.
Þjóðkirkjan er hluti af stærri heild kristinna kirkna víðs vegar um heiminn. Eftir
síðari heimsstyrjöldina áttuðu kristnir menn sig á þörfinni fyrir að standa saman.
Árið 2017 hélt Lútherska heimssambandið upp á 70 ára afmæli sitt og minntist
einnig 500 ára afmælis siðbótarinnar. Þau hátíðarhöld hófust formlega með
sameiginlegri bænastund Frans páfa og fulltrúum lúthersku kirkjunnar.
Sameinuð í bæn í fyrsta skipti í 500 ár. Í lútherska heimssambandinu eru 148
kirkjur í 99 löndum og er meðlimafjöldinn rúmlega 75 milljónir. Á síðasta ári
var þess minnst að 70 ár voru frá stofnun Alkirkjuráðsins. Árið 2017 heimsótti
græni patríarkinn, yfirmaður orþódoxu kirkjunnar landið í tengslum við
ráðstefnu um réttlátan frið við jörðina. Nú hefur hann veitt einni af kirkjum
sínum, rétttrúnaðarkirkjunni í Úkraínu sjálfstæði frá rússnesku
rétttrúnaðarkirkjunni. Þetta er liður í sjálfstæðisbaráttu Úkraínu og af því tilefni
sagði Petro Poroshenko forseti Úkraínu að sjálfstæði kirkjunnar væri sigur hins
góða og ljós í myrkrinu.
Þjóðkirkjan er til eins og aðrar kristnar kirkjur vegna þess erindis sem hún flytur.
Fagnaðarerindi Jesú Krists byggir á kærleika til Guðs og manna og allrar
sköpunarinnar. Lífið hér á jörð á í vök að verjast vegna lifnaðarhátta okkar
mannfólksins. Vísindamenn hafa frætt okkur um afleiðingarnar og nú er komið
að siðferðilegum þætti þessa máls. Við erum hvött til aðgerða, hvött til að hlúa
að jörðinni sem þjáist og stynur undan lífsmáta okkar.
Siðferðileg mál koma oft upp í opinberri umræðu. Rætt hefur verið um það
hvernig við tölum við hvert annað og um hvert annað. Alþingismenn glíma við
siðferðileg álitamál þegar setja þarf lög eða breyta þarf lögum eins og til dæmis
þegar fjallað er um líf og lífslok. Það er þörf á að allir vandi sig, hlusti á og
virði ólík sjónarmið og að almenningur leggi sitt að mörkum og taki þátt í
umræðunni.
Þjóðkirkjan er með þjónustunet um allt land og eru þjónar kirkjunnar til taks
þegar á þarf að halda. Á ferðum mínum í sóknir landsins mæti ég hinni
eiginlegu kirkju sem er fólkið í kirkjunni. Fólkið sem unnir sinni sóknarkirkju
og er þakklátt fyrir þá þjónustu sem kirkjan veitir. Sú kirkja mætti oftar vera í
kastljósi miðlanna. Sú kirkja biður og þakkar, fræðir og boðar, veitir sálgæslu
og stuðning og gengur veginn fram með þeim sem þess óska. Sú kirkja boðar
trú, von og kærleika. Þjóðkirkjan er ekki eitt af mörgum trúfélögum í landinu.
Hún nýtur sérstöðu sem þjóðkirkja og því fylgja þjónustuskyldur sem trú- og
lífsskoðunarfélög bera ekki.
Við hefjum gönguna inn í nýtt ár með von í brjósti. Von sem felur í sér
umbreytandi og endurnýjandi kraft. Vonina sem býr í kristinni trú sem getur
breytt sýn okkar á líðandi stund og framtíð samfélagsins. Barnið sem við
fögnum nú á jólum er frelsarinn því hann frelsar frá því sem meiðir og deyðir til
þess sem gleður og nærir. Hann lætur okkur líta á lífið með augum trúarinnar.
Hvað þýðir það? Það mætti orða það þannig að sjóndöpur manneskja sér óskýrt,
en ef hún lætur gleraugu upp sem miðuð eru við sjón hennar, þá sér hún skýrt og
tekur jafnvel eftir því sem augun sáu ekki áður. Þannig lætur trúin okkur sjá allt
í nýju ljósi, með nýjum augum og það gerist þegar við breytum hugarfari okkar
og tökum tilliti til annarra og hugsum út frá því að við erum ekki ein í
heiminum. Það verður allt nýtt ef hugsunin breytist.
Við skulum líta björtum augum til framtíðar því kristin trú boðar framfarir,
jákvæðan hugsunarhátt og endalausa von sem byggist á fylgdinni við barnið sem
fæddist í Betlehem. Þess vegna skulum við vona á hann, biðja um styrk til að
takast á við hvers konar vanda og biðja um kraft til að fylgja góðum
hugmyndum eftir. Kristið fólk veit að það er ekki eitt í lífsbaráttunni. Yfir því
vakir almáttugur Guð sem er tilbúinn til að gefa fleiri tækifæri, tilbúinn til að
fyrirgefa og tilbúinn til að hjálpa okkur að berjast trúarinnar góðu baráttu.
Prófessor Þórir Kr. Þórðarson heitinn skrifaði grein um lífsgildið og börnin og
sagði m.a.: „Kristinn siður hefur haft mótandi áhrif á einstaklinga og þjóðir allt
frá upphafi vega kristinnar sögu. Þegar kristinn siður ruddi sér braut til áhrifa
meðal þróttmikilla, heiðinna þjóða norðurálfu, mýkti hann skap manna, lægði
ofstopa, dró úr hefnigirni og gæddi allt líf þjóðanna siðfágun.
Vér Íslendingar getum séð átökin milli árásarhneigðar og ofstopa annars vegar
og mildi kristins siðar og viðhorfa hins vegar í Sturlungu. Og raunar tvinnast
þetta tvennt í sálarlífi allra manna – og barna – sem á annað borð eru „eðlilegir“
einstaklingar: krafturinn, árásarhneigð honum samfara, og þörfin fyrir ástúð og
kærleika.“
Það urðu tímamót í lífi þjóðarinnar þegar Þorgeir Ljósvetningagoði kom undan
feldinum og tilkynnti ákvörðun sína um að hér á landi skyldu ríkja ein lög og
einn siður. Þessi siður, hinn kristni hefur mótað samfélagið alla tíð. Umræða
nútímans um kirkju og kristni bendir til nokkurs áhuga á umræðuefninu. Sem
betur fer ríkir trúfrelsi í landinu og hægt að skrá trú- og lífsskoðunarfélög hjá
hinu opinbera. Viss skilyrði verður að uppfylla samkvæmt lögum til að það sé
hægt. Þess vegna vekur það undrun að félag sem ekki virðist hafa uppfyllt
skilyrðin hafi verið skráð og þar með öðlast réttindi sem lögin veita.
Það urðu líka tímamót í lífi þjóðarinnar þegar Ísland varð fullvalda ríki árið
1918. Við minntumst aldarafmælis þess árið 2018 með ýmsum hætti og gerðum
okkur betri grein fyrir því hvað það þýðir að vera fullvalda þjóð.
Ábyrgð fylgir öllum gjörðum og byrðar geta einnig verið þungar. „Komið til
mín, öll þér sem erfiðið og þunga eruð hlaðin, og ég mun veita yður hvíld“ segir
Jesús. Það er gott að vita það að byrðum hins nýja árs sem vonandi verða ekki
þungar megum við varpa frá okkur til hans sem kom í heiminn til að létta okkur
lífið og leyfa okkur að treysta á sig í blíðu og stríðu. Í trausti þess göngum við
inn í hið nýja ár með þakklæti í huga og von í brjóti.
Ég þakka samstarfsfólki mínu hér í Dómkirkjunni og annarsstaðar fyrir
samfélagið á árinu sem var að kveðja og bið Guð að blessa ykkur og allt ykkar.
„Í hendi Guðs er hver ein tíð, í hendi Guðs er allt vort stríð, hið minnsta happ,
hið mesta fár, hið mikla djúp, hið litla tár“ orti sr. Matthías forðum.
Við þökkum fyrir árið 2018 og biðjum þess að á nýju ári megum við ganga í
ljósi Guðs svo við berum endurskin þess. Við biðjum Guð að blessa okkur nýtt
ár og gefa að nafn hans verði yfirskrift lífs okkar.
Gleðilegt ár í Jesú nafni.
